Khai Hưng viết!

Khai Hưng viết:

            Cũng như nhiều nền văn chương kim cổ, văn chương nước ta có rõ rệt hai dòng: dòng bác học và dòng bình dân.

            Dòng bác học, ta có thể ví với con sông, hai bên bờ có đê kiên cố để làn nước không tự do tràn ra đồng bằng được, phải lặng lẽ theo dòng sông mà chạy thẳng ra biển. Chỗ nào ngòng ngoèo quá thì người ta đào lạch cho nước thông mau, chỗ nào nông quá thì người ta khơi sâu thêm cho nước dễ thoát.

            Trái lại dòng bình dân chỉ ví như cái suối chảy trong vùng đồi núi hoang vu, quanh co, lượn khúc cạnh rừng lau mọi rợ, hai bên bờ rậm đầy cỏ sắc hoa dại, có khi thì thầm róc rách trong khe, có khi ầm ầm đổ xuống thành ngàn thành thác, lại có khi gặp tảng đá lớn ngáng giữa dòng, hung tợn vọt ngược lên cao.

            Đê và lạch, đối với con sông, cũng như đối với nền văn chương bác học, những luật lệ qui tắc nhất định mà các văn nhân đạo mạo tự bắt buộc phải theo ở nước ta, tuy không có những sách văn pháp như ở bên Thái-tây, song đời đời người ta cứ lề lối cũ của Tàu mà bắt chước không hề làm suy suyển: văn sách, kinh nghĩa phải thế nào, thi phú, từ khúc phải thế nào, đặt câu bằng bằng trắc trắc ra sao; làm bài phú thừa luận kết ra sao, nhất nhất không dám mảy may thay đổi.

            Văn chương bình dân thì chẳng mấy khi theo luật lệ, qui tắc. Khi nào miễn cưỡng theo, cũng hục hặc phá phách như con ngựa bất kham vì dùng vần thất niêm, thất luật be bét, dùng chữ và tiếng nói sai nghĩa lung tung – Song, chính nhờ đó mà nền quốc văn đã có lắm chữ mới và lối văn mới, đặt rất bạo, thí dụ như thổ ngữ, những thi ca lục bát, song thất lục bát, tứ tự, cùng là các lối vè có vần ở giữa câu.”

                                                (Tựa Giòng nước ngược, tập I)

            Đưa Tú Mỡ vào khuynh hướng thi ca bình dân, Khái-Hưng minh định hai tính chất văn chương bình dân và bác học. Hai tính chất ấy được Khái-Hưng hình dung bằng hai dòng nước, một dòng khép mình trong đê, lạch, một dòng tự do chảy như con suối hoang vu…

            Thực ra, chẳng riêng đối với Khái-Hưng, giữa phong  trào thơ mới đang lên ở thế hệ I932 – I945, nhiều nhà chuyên khảo cứu văn học cũng đã nói đến. Văn chương bình dân quả có một đặc tính mà văn chương bác học không thể nào có được.

            Nếu ở lãnh vực văn chương bác học, các thi nhân nặng về điển tích; thường dùng những sáo ngữ, gói kín tình cảm trong ngôn từ hoa mỹ, thì ở lãnh vực bình dân, văn chương không bóng bẩy, hào nhoáng, mỹ lệ, nó thật giản dị, mộc mạc, đôi khi trắng trợn, nhưng trung thành với tình cảm con người.